به نام خدا
ناک دلایل و راهکارها
ناک چیست؟
ناک، خودسوزی، خوداشتعالی نوعی احتراق نامنظم است که سبب بسیاری از خرابی‌های موتور از جمله سوختن واشر سرسیلندر می‌شود. خودسوزی هنگامی رخ میدهد که حرارت و فشار زیاد باعث مشتعل شدن خود به خود مخلوط بنزین و هوا در محفظه احتراق می‌گردد. خودسوزی باعث می‌شود شعله احتراق به جای تمرکز در یک نقطه در چندین نقطه اتفاق افتد در نتیجه مانند نیروی انفجار فشار ناگهانی در سیلندر ایجاد نموده و صدایی شبیه به برخورد فلز با فلز و یا صدایی تق‌تق متوالی چکش ایجاد می‌نماید. شک حاصله از خود اشتعالی سبب فشار زیاد بر واشر سرسیلندر، پیشتون، رینگ، شمع و یاتاقان‌ها می‌گردد.
خود اشتعالی خفیف بصورت هر از چند گاهی معمولا در غالب موتورها رخ میدهد و به هیچ وجه باعث آسیب نمی‌شود. اما تداوم این وضعیت و یا بروز خود اشتعالی شدید سبب آسیب جدی به موتور خواهد شد. بنابراین اگر هنگام شتاب گرفتن از موتور خودرو صدایی شبیه تق تق پی در پی شنیدید احتمالا موتور مشکل خودسوزی دارد.
راه‌کارهای برطرف نمودن خودسوزی:
- اکتان: سوخت با اکتان بالاتر از بنزین معمولی استفاده نمایید. عدد اکتان بالاتر به معنی مقاومت بیشتر در برابر خود اشتعالی است. غالب موتورها در شرایط مکانیکی خوب با بنزین عادی مشکل ندارند ولی موتورهایی با ضریب کمپرس بالاتر از ۹:۱ توربو و سوپر شارژر دار نیاز به بنزین با اکتان بالاتر دارند.
- جرقه زود هنگام: باعث افزایش سریع کمپرس سیلندر شده اگر تنظیم مجدد آن مثل حالت فابریک کمکی نکرد چند درجه تنظیم آنرا به عقب برگردانید (ریتارد شود).
- ناک سنسور: بسیاری از موتورهای جدید مجهز به این سنسور هستند. وظیفه آن کنترل خود اشتعالی و اساس کارکرد آن لرزشی است که ناک در موتور بوجود می‌آورد. در صورت بروز خود اشتعالی این سنسور به کامپیوتر خودرو سیگنال ریتارد تنظیمات جرقه زنی، تا زمانی که خود اشتعالی متوقف شود را صادر می‌نماید.
برای تست عملکرد صحیح ناک سنسور می‌توان با آچار ضربه خفیف بر روی منیفولد موتور زد. (هرگز به ناک سنسور ضربه نزنید.) اگر تغییری در کارکرد درجا موتور ایجاد شد یعنی سنسور سالم است در غیر اینصورت معیوب می‌باشد. راه دوم دیاگ زدن خودرو است. بعضی اوقات ناک سنسور نسبت به صدا و ارتعاشات بوجود آمده توسط پمپ سوخت مکانیکی پر سر و صدا، واتر پمپ خراب، بلبرینگ دینام معیوب و … واکنش نشان داده و سیگنال غلط به کامپیوتر ارسال می‌نماید.
- شمعها: آلودگی، فیلر و محدوده حرارتی شمعها بررسی شود. محدوده حرارتی شمعها ممکن است سبب خود اشتعالی و حتی پیش اشتعالی گردد. اگر اطراف چینی شمع زرد و یا تاول زده باشد برای موتور بسیار داغ هستند و باید از شمع سردتر استفاده نمود. شمعهای هسته مسی نسبت به شمعهای عادی محدوده حرارتی وسیع‌تری دارند در نتیجه خطر خود اشتعالی را کاهش می‌دهند.
- گرمای موتور: موتور گرم برای خودسوزی نسبت به موتور با درجه حرارت نرمال مستعدتر است. از اینرو درجه حرارت غیر عادی موتور باید بررسی شود. عوامل حرارت بالا عبارتند از: کاهش آب رادیاتور، خرابی فن کلاچ، فن ضعیف، ترموستات حرارت بالا، خرابی واتر پمپ یا حتی نبود قاب دور فن باعث کاهش عملکرد سیستم خنک کننده می‌شود. عدم انتقال حرارت در سرسیلندر و مجاری آب آن ممکن است بر اثر تشکیل رسوبات آهکی و یا محبوس شدن هوا در سیستم بر اثر مختل شدن جریان گردش کولانت باشد.
- سیستم گرم کننده هوای منیفولد: این سیستم در برخی موتورهای کاربراتوری وظیفه گرم نمودن هوای ورودی موتور برای استارت بهتر در هوای سرد را دارد. در واقع این سیستم به پودر شدن بهتر سوخت در زمان گرم شدن موتور کمک می‌نماید. اگر شیر کنترل سیستم معیوب شود پس از گرم شدن موتور به صورت خودکار بسته نشده و همچنان هوای ورودی منیفولد را گرم می‌نماید که این خود باعث خودسوزی بویژه در روزهای گرم می‌شود. عملکرد این سیستم را پس از گرم شدن موتور خودرو می‌توان به صورت چشمی کنترل نمود.
- مخلوط بنزین هوا: اگر نسبت بنزین به هوا در مخلوط ورودی به اتاقک احتراق کمتر باشد آنرا فقیر (leanmixture) می‌نامند. یک مخلوط سوخت هوا و بنزین غنی در برابر خودسوزی مقاومت می‌کند. در صورتی که مخلوط سوخت و هوا فقیر تشخیص داده شد نشت هوا در قسمت مکش موتور ممکن است سبب چنین مشکلی گردد. خرابی گسکت منیفولد، خرابی گسکت کاربراتور و به طور کلی هرگونه نشت به سیستم مکش هوای موتور باعث فقیرتر شدن مخلوط بنزین و هوا شده و موجب ناک می‌گردد. از عوامل دیگر می‌توان به آلودگی انژکتورها ، سوزنهای کاربراتور، فیلتر سوخت کثیف و یا پمپ بنزین معیوب اشاره نمود. در ماشینهای کاربراتوری در صورتی که در جایی با ارتفاع از سطح دریا بیشتر تنظیم شده باشد در صورت استفاده در جایی با ارتفاع کمتر از سطح دریا دچار فقر مخلوط سوخت و هوا خواهد شد. اما چنین مشکلی در خودروهای انژکتوری پیش نخواهد آمد زیرا سنسورهای اکسیژن و فشار بارومتریک غلظت سوخت و هوا را تنظیم می‌نمایند.
- آلودگی کربنی: در صورت رسوب‌کربنی در محفظه احتراق و بالای پیستون احتمال خودسوزی افزایش می‌یابد. کربن گرفتگی یکی از دلایل شایع خودسوزی در خودروها با کارکرد زیاد است. در صورتی که روغن سوزی به دلیل خرابی لاستیکهای سوپاپ، ساییدگی و یا شکستگی در رینگها باشد می‌تواند حادتر شود. تاخیر در تعویض روغن موتور می‌تواند این وضعیت را بدتر نماید. بعلاوه رسوبات کربنی انتقال حرارت بین اجزاء محفظه احتراق و سرسیلندر را مختل و باعث فرسایش دو چندان آنها می‌شود.
افزایش لایه رسوب کربنی باعث افزایش حرارت احتراق شده و علاوه بر مشکل خودسوزی مشکل پیش‌سوزی را نیز بوجود می‌آورد. چنین مشکلی به راحتی با مواد کربنزدا و شوینده‌های موجود در فروشگاه “نانو تیونینگ سنتر” قابل رفع می‌باشد.
- الگوی رانندگی: به اصطلاح عامیانه رانندگی با دنده مرده باعث خودسوزی و بسیار برای موتور مخرب است. در واقع هر احتراق در چنین شرایطی مانند ضربه‌ای محکم با جسمی سخت به رینگ پیستون یاتاقان‌ها و … است. عادت رانندگی خود را عوض نمایید و با دنده پایینتر شتاب بگیرید.
- سوپاپ ERG: این قطعه برای کاهش آلاینده خروجی گاز اکسید نیتروژن موتور استفاده می‌شود. این سوپاپ مقداری از گاز خروجی را به منیفولد ورودی هوای موتور باز می‌گرداند. بدلیل داغ بودن گازهای خروجی، این سیستم با رقیق نمودن مخلوط سوخت و هوا مقداری دمای احتراق را پایین می‌آورد. در صورتی که به هر دلیلی این سیستم عمل نکند این کاهش دما نیز صورت نخواهد پذیرفت. در نتیجه هنگام شتاب گیری و استفاده از توان موتور خودسوزی صورت می‌گیرد.
- ضریب کمپرس: در صورتی که قصد تیونینگ موتور را دارید کمپرس سیلندر را در رنج نرمال نگه دارید. ضریب کمپرس برای اغلب موتورهای تنفس طبیعی شهری ۹:۱ می‌باشد. (هر چند برخی از موتورهای شهری به روزتر به سنسور ناک مجهز هستند و می‌توانند کمپرس بالاتری را تهمل کنند.) کمپرس بالاتر از ۱۰.۵:۱ حتی با بنزین اکتان ۹۳ نیز مشکل خود اشتعالی خواهد داشت. مگر اینکه موتور یاد شده برای سوخت پیست سرعت طراحی شده باشد.
برای ارتقاء سطح توان موتور همواره کمپرس را در محدوده قابل قبول نگه دارید. پیستون کمپرس پایین، سرسیلندر با محفظه احتراق بزرگتر یا واشر سرسیلندر اصطلاحا فلزی استفاده نمایید تا کمپرس را کاهش دهید. البته ریتارد تایمینگ میل سوپاپ باعث کاهش کمپرس و کاهش خود اشتعالی نیز می‌شود. ولی سبب کاهش گشتاور سرعت پایین نیز شده که به نوبه خود برای موتور خودرو شهری و اتوماتیک توصیه نمی‌شود. نکته بعدی در مورد تراش سیلندر برای خوراندن پیستون بزرگتر است که ضریب کمپرس استاتیک را افزایش میدهد. در چنین شرایطی کف تراشی سیلندر برای از بین بردن احتمال تاب برداشتن سرسیلندر، فرسایش بیش از حد سیلندرو … توصیه می‌شود علاوه بر آن از واشر سر سیلندر ضخیم‌تر و مخصوص استفاده تا افزایش کمپرس متعادل شود.
- فشار بوست: بررسی میزان فشار بوست در موتورهای توربو دار برای جلوگیری از خود سوزی بسیار مهم و حیاتی است. سوپاپ اطمینان فشار بوست برای جبران افزایش فشار منیفولد ورود هوا مقداری از آن را تخلیه می‌نماید. در موتورهای بروزتر یک قطعه مکانیکی الکتریکی وظیفه کنترل سوپاپ اطمینان منیفولد را بر عهده دارد. وجود خرابی در یکی از اجزاء یاد شده باعث می‌شود که مقدار بیشتری بوست به موتور منتقل کند. در صورتی مشکل حل نگردد در مراحل اولیه باعث خرابی در واشر سرسیلندر می‌گردد. اینترکولر در چنین شرایطی برای جلوگیری از خودسوزی به کمک خواهد آمد. وظیفه اصلی اینترکولر کاهش دمای هوای کمپرس شده خروجی توسط توربین می‌باشد. نصب یا ارتقاء اینترکولر یک موتور توربو دار باعث خنثی سازی و آسودگی خاطر از خطر خودسوزی می‌گردد.
ترجمه فرهاد تابستان ۱۳۹۴
کپی با ذکر نام منبع بلامانع است لطفا به زحمات سایرین احترام بگذارید.
ممنون عالی بود